Volgens het Outbreak Management Team (OMT) leidt de heropening tot “een reëel risico” met betrekking tot het aantal ziekenhuisopnames, maar is er "ruimte gewenst voor perspectief en enige versoepeling", aldus een meerderheid van het OMT. De sluiting van basisscholen en de kinderopvang viel ouders van jonge kinderen zwaar. Begin januari al kwamen er berichten naar buiten dat de rek eruit zou zijn bij ouders, thuiswerken en het combineren van zorg is niet te doen, zo werd gesteld.

Effecten van de sluiting van de kinderopvang

Dit beeld komt overeen met de eerste resultaten van het onderzoek ‘Terug naar de opvang: kinderopvang in tijden van corona’ van de Universiteit Leiden. Dit onderzoek naar de ervaringen van 886 ouders en kinderen tijdens de sluiting en heropening van kinderdagverblijven in het voorjaar van 2020 liet zien dat de sluiting bij 7 op de 10 ouders tot enige mate van stress leidde. Ook voor veel kinderen bleek de onderbreking van de kinderopvang lastig. Volgens ouders miste ongeveer driekwart van de kinderen het contact met pedagogisch medewerkers en leeftijdsgenootjes en de activiteiten en speelfaciliteiten die het kinderdagverblijf hun biedt. Dit was vooral voor oudere kinderen en kinderen uit kleinere gezinnen het geval. Daarnaast leek de sluiting van de kinderopvang gezinnen die meer en al langere tijd kinderopvang afnamen wat zwaarder te vallen. Voor hen viel er relatief meer weg. Als er tijdens de sluiting van de kinderopvang gebruik werd gemaakt van andere vormen van opvang, zoals oppas door grootouders - ervaarden ouders minder stress en misten kinderen de kinderopvang minder. Het gebruik van andere vormen van opvang leek ouders te ontlasten en werkte mogelijk als een buffer voor het gemis van de opvang door het kind.

Terugkeer naar de kinderopvang

Ook al zullen veel ouders opgelucht ademhalen nu de deuren van kinderdagverblijven en scholen weer opengaan, de terugkeer naar de kinderopvang gaat na een lange onderbreking in veel gevallen niet zonder slag of stoot - zie ook het blog (ont)wenningsverschijnselen van Sanne de Vet. Maar liefst 6 op de 10 ouders gaf volgens het onderzoek van de Universiteit Leiden aan een (klein) verschil te zien in het gedrag van het kind tijdens het brengen naar en halen van het kinderdagverblijf na de heropening ten opzichte van de periode voorafgaand aan de sluiting. Van deze ouders rapporteerde 93% een negatieve gedragsverandering bij hun kind, zoals: meer huilen, terughoudendheid, verlatingsangst, eenkennigheid, gespannenheid, weerstand om naar de opvang te gaan of meer in het algemeen weer moeten wennen of moeite hebben met het afscheid.

Volgens ouders was ongeveer 1/3 van de kinderen terughoudend in het contact met pedagogisch medewerkers op de eerste dag dat het kind weer naar het kinderdagverblijf ging. Daarnaast vertoonde 20% van de kinderen tekenen van stress in de eerste 2 weken na de heropening van het kinderdagverblijf. Dit gold sterker voor jongere kinderen, wat mogelijk deels te maken heeft met de piek van eenkennigheid en verlatingsangst die doorgaans tussen de 10 en 18 maanden ligt. Niet alleen voor een deel van de kinderen was de terugkeer lastig: 3 op de 10 ouders gaf aan zelf ook negatieve emoties te hebben ervaren. Dit gold wat sterker voor moeders dan vaders en voor alleenstaande ouders (allen moeders) dan ouders uit een twee-ouder of samengesteld gezin.

Wanneer een gezin tijdens de sluiting gebruik maakte van andere vormen van opvang of de noodopvang hadden ouders en kinderen minder moeite met de terugkeer. De overgang was voor hen waarschijnlijk minder groot.

Maatregelen rondom de breng- en haalmomenten

Eventuele spanningen bij kinderen en ouders rondom de heropening van kinderdagverblijven hangen wellicht deels samen met maatregelen rondom breng- en haalmomenten om verspreiding van het coronavirus te minimaliseren. Het afscheidsmoment verliep na de terugkeer anders dan voor de sluiting. Afscheidsmomenten zijn in de regel korter en vinden veelal buiten de groepsruimte plaats. Kinderen die nog niet kunnen lopen of kruipen, worden zo min mogelijk overgepakt. Zij worden bijvoorbeeld ergens neergelegd of neergezet door de ouder en vervolgens opgepakt door de pedagogisch medewerker.

Het onderzoek van de Universiteit Leiden laat zien dat 40% van de ouders de maatregelen (gedeeltelijk) negatief ervaarde of een negatieve impact van de maatregelen op zichzelf of het kind omschreef. Vooral het afscheid bij de deur werd als moeilijk ervaren, net als de minimale mogelijkheid tot overdacht. Daarnaast was er een kleine groep ouders (14%) die zich positief uitsprak over de maatregelen of een positieve impact van de maatregelen op zichzelf of het kind omschreef, zoals een makkelijker en sneller afscheid en meer rust op de groep. De rest van de ouders stond neutraal ten opzichte van de maatregelen en/of rapporteerde geen effect van de maatregelen op zichzelf of hun kind.

Het belang van vaste gezichten

Wanneer kinderen na de heropening van kinderdagverblijven werden opgevangen door dezelfde pedagogisch medewerkers als voor de sluiting waren zij minder terughoudend in het contact met de pedagogisch medewerkers en vertoonden zij minder stress. Daarnaast rapporteerden ouders zelf ook minder negatieve emoties rondom de heropening wanneer het kind bij terugkeer door dezelfde pedagogisch medewerkers werd opgevangen. Deze resultaten onderstrepen het belang van vaste gezichten, een zaak waar de afgelopen jaren terecht veel aandacht voor is geweest in de kinderopvang, maar die nu meer dan ooit relevant lijkt. Het is wellicht een open deur, maar zorg, in het belang van kinderen én hun ouders, bij de heropening van de kinderdagverblijven voor zo veel mogelijk vertrouwde gezichten.

Meer tips voor ouders en professionals in de kinderopvang rondom de heropening van de kinderdagverblijven zijn te vinden in het onderzoeksrapport. We hopen van harte dat de resultaten van het onderzoek van pas komen volgende week!